2023 rokiem profesora Edwarda Lipińskiego
18 stycznia 2023 r. Senat Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie przyjął jednogłośnie uchwałę ustanawiającą rok 2023 „Rokiem Profesora Edwarda Lipińskiego”. Uchwała nr 258 stanowi, że rok 2023 w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie będzie „Rokiem Profesora Edwarda Lipińskiego” i „wchodzi w życie z dniem podjęcia”.
Inicjatywa ta, realizowana w 100. rocznicę zatrudnienia prof. Edwarda Lipińskiego w naszej uczelni, ma na celu przypomnienie i uhonorowanie wybitnego ekonomisty o światowej renomie, autora ogromnej liczby prac, prorektora SGH w latach 1937/1938 oraz 1945/1946, a także dyrektora Miejskiej Szkoły Handlowej i koordynatora działalności konspiracyjnej SGH w czasie okupacji.
Prof. Edward Lipiński, który pełnił też funkcję honorowego prezesa Międzynarodowego Stowarzyszenia Nauk Ekonomicznych i był członkiem francuskiej Akademii Nauk Moralnych oraz Brytyjskiej Akademii Nauk, był również jednym z najbardziej aktywnych przedstawicieli opozycji demokratycznej, współzałożycielem i członkiem Komitetu Obrony Robotników/KSS „KOR”. Dnia 13 października 1970 roku – jak napisał prof. Janusz Kaliński w nocie biograficznej Edwarda Lipińskiego, opublikowanej w „Poczcie doktorów honoris causa Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie”, (Warszawa, 2006) – patron roku 2023, wykładowca SGH w latach 1923–1960, „uzyskał jako pierwszy w dziejach SGPiS tytuł doktora honoris causa”, co było wyrazem uznania dla jego wybitnych osiągnięć naukowych i dydaktycznych.
W programie obchodów setnej rocznicy związania przez prof. Edwarda Lipińskiego losów zawodowych z SGH przewidziano cały szereg wydarzeń, w tym – sympozjum naukowe przygotowane przez badaczy z Katedry Historii Gospodarczej i Społecznej, które odbyło się 30 marca 2023 r.
W SGH seminarium poświęcone prof. Edwardowi Lipińskiemu, artykuł w Gazecie SGH – życie uczelni
Zaplanowano również okolicznościową wystawę przechowywanych w Bibliotece SGH publikacji naukowych Edwarda Lipińskiego – prezesa reaktywowanego Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w latach 1945-1965, reaktywowanego z jego inicjatywy po II wojnie światowej, a także redaktora naczelnego „Ekonomisty” i upamiętnienie Edwarda Lipińskiego na wewnętrznym dziedzińcu SGH. W mieszkaniu prof. Lipińskiego w tzw. Domu Profesorskim na terenie kampus SGH/SGPiS odbywały się wykłady nielegalnego Towarzystwa Kursów Naukowych i zebrania KOR. W związku z odsłonięciem pamiątkowej tablicy planowana jest również wystawa pokazująca „nieformalną siedzibę KOR”, czyli mieszkanie profesora Lipińskiego w tzw. Domu Profesorskim na terenie kampusu SGH. Odbywały się tam wykłady nielegalnego Towarzystwa Kursów Naukowych i zebrania KOR.
W gronie najbardziej zasłużonych dla uczelni profesorów, prorektorów i rektorów prof. Edward Lipiński zajmuje miejsce szczególne. Jest postacią łączącą przedwojenne tradycje SGH z najnowszymi dziejami uczelni. Człowiekiem, który ma ogromne zasługi w przeprowadzenie naszej wspólnoty przez trudne czasy okupacji i lata stalinizmu.
- Biografia prof. Edwarda Lipińskiego
-
Biografia prof. Edwarda Lipińskiego przygotowana przez kierownika Katedry Historii Gospodarczej i Społecznej SGH prof. dr. hab. Wojciecha Morawskiego:
„Edward Lipiński (1888–1986) – ekonomista, działacz polityczny, wykładowca Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie w latach 1923–1960. Absolwent Wyższej Szkoły Handlowej w Lipsku (1912). Podczas I wojny światowej działał w Towarzystwie Szerzenia Wiedzy Handlowej i Przemysłowej, które miało charakter uniwersytetu robotniczego. Był pionierem problematyki ochrony pracy w Polsce.
W 1923 roku Edward Lipiński został zatrudniony w ówczesnej Wyższej Szkole Handlowej. W 1929 roku został profesorem zwyczajnym, a w roku akademickim 1937/38 prorektorem SGH. W ramach swej działalności dydaktycznej w SGH Edward Lipiński prowadził pierwsze w Polsce wykłady z teorii koniunktury i teorii wzrostu gospodarczego.
„Jako rzecznik demokracji i tolerancji brał udział w pracach Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Zdecydowanie reagował na wystąpienia antysemickie na Uczelni w latach 30.” – napisał w biografii Lipińskiego opublikowanej w „Poczcie Rektorów Szkoły Głównej Handlowej” (2006) prof. Janusz Kaliński.
Patron roku 2023 w SGH był inicjatorem utworzenia, a w latach 1928–1939 również dyrektorem Instytutu Badania Koniunktur i Cen. Od 1929 roku kierował redakcją pisma „Ekonomista”. Od 1934 roku pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Ekonomistów i Statystyków Polskich.
Podczas okupacji hitlerowskiej Edward Lipiński, absolwent Wyższej Szkoły Handlowej w Lipsku i Uniwersytetu w Zurychu, stanął na czele dopuszczonej do działalności przez okupanta Miejskiej Szkoły Handlowej. Formalnie była to szkoła średnia, będąca jednak jawną przykrywką dla tajnej działalności przedwojennej SGH. Jednocześnie brał udział w tajnym nauczaniu ekonomii i współpracował z Departamentem Pracy Delegatury Rządu Londyńskiego i Biurem Studiów Armii Krajowej.Po II wojnie światowej był profesorem i prorektorem SGH (1945/46), dyrektorem Instytutu Gospodarki Narodowej przy Prezydium Rady Ministrów (1946–1948). W latach 1946–1965 był prezesem, a potem honorowym prezesem Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. W okresie stalinowskim prowadził badania nad historią polskiej myśli ekonomicznej i teorią ekonomii politycznej.
Edward Lipiński był marksistą, ale dalekim od dogmatyzmu, starającym się twórczo rozwijać tę myśl. W latach 1906–1918 był członkiem PPS-Lewicy. W 1946 r. wstąpił do PPS, a po jej zjednoczeniu z PPR – w latach 1948–1976 – należał do PZPR.
Od 1951 roku był członkiem PAN, od 1954 roku pełnił funkcję dziekana Wydziału Nauk Ekonomicznych UW, wykładając równocześnie na SGPiS. W latach 1956–1962 był wiceprzewodniczącym Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów. Rada ta przygotowywała reformę gospodarczą, z przeprowadzenia której władze ostatecznie zrezygnowały. W 1958 roku przeszedł na emeryturę, ale kontynuował działalność zarówno naukowa, jak i społeczną.
W 1964 roku był sygnatariuszem Listu 34, w którym przedstawiciele polskiej elity intelektualnej protestowali przeciw nadmiernym ingerencjom cenzury. W latach 1971–1976 był często konsultantem I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka. Wykorzystywał te kontakty do interwencji na rzecz więźniów politycznych.
W 1975 r. podpisał List 59 wyrażający otwarty protest przeciw planowanym zmianom w konstytucji. W maju 1976 roku skierował indywidualny list otwarty do Edwarda Gierka, w którym skrytykował ustrój PRL i prowadzoną przez ówczesne władze politykę. Był współzałożycielem Komitetu Obrony Robotników (KOR) we wrześniu 1976 r.
Od 1978 roku zebrania KOR odbywały się w jego mieszkaniu w tzw. Domu Profesorskim. Odegrał dużą rolę w zjednywaniu dla działań opozycji, w tym KOR-u, poparcia zachodniej opinii publicznej. W 1978 roku był członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych (tzw. latającego uniwersytetu). We wrześniu 1981 roku podczas I Zjazdu NSZZ „Solidarność” odczytał oświadczenie członków KOR-u o jego rozwiązaniu”.
Profesor Edward Lipiński zmarł 13 lipca 1986 r. Pochowano go na warszawskich Powązkach.
Komitet Obrony Robotników i Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”
Pierwszymi 14 sygnatariuszami Apelu z 23 września 1976 roku – członkami-założycielami KOR – byli: Jerzy Andrzejewski, Stanisław Barańczak, Ludwik Cohn, Jacek Kuroń, Edward Lipiński, Jan Józef Lipski, Antoni Macierewicz, Piotr Naimski, Antoni Pajdak, Józef Rybicki, Aniela Steinsbergowa, Adam Szczypiorski, ks. Jan Zieja, Wojciech Ziembiński. Powołując KOR, skorzystano z luki w prawie PRL, w ramach której np. komitety przeciwpowodziowe nie musiały być formalnie legalizowane, by działać. KOR od początku działał jawnie, wszystkie oświadczenia podpisywali aktualnie członkowie, którzy zarazem podawali swoje adresy.
29 września 1976 r. do grupy założycieli KOR dołączyła Halina Mikołajska. Kolejnymi członkami zostali Mirosław Chojecki, Emil Morgiewicz, Wacław Zawadzki (wszyscy od października 1976 r.), Bogdan Borusewicz i Józef Śreniowski (od listopada 1976 r.), Wojciech Onyszkiewicz, Anka Kowalska i Stefan Kaczorowski (od 3 stycznia 1977 r.), Adam Michnik (od 29 kwietnia 1977 r.), ks. Zbigniew Kamiński i Jan Kielanowski (od lipca 1977 r.).
We wrześniu 1977 roku KOR przekształcił się w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”. W skład nowego Komitetu weszła większość członków KOR (z wyjątkiem trzech), ponadto w październiku 1977 r. dokooptowano nowe osoby.
- Członkowie KOR, którzy byli zarazem członkami KSS „KOR”
-
Jerzy Andrzejewski (1909–1983) – prozaik publicysta, felietonista, scenarzysta, poseł na Sejm PRL I kadencji (1952–1956). Rozgłos przyniosła mu powieść „Ład serca” z 1938 r. Po wojnie jego najbardziej znaną powieścią był „Popiół i diament”, która była lekturą szkolną. Członek KOR i KSS „KOR”. Andrzejewski niezbyt udzielał się w pracy KOR, ale jego nazwisko było szeroko znane, co miało znaczenie przy odbiorze Komitetu.
Stanisław Barańczak (1946–2014) – polski poeta, krytyk literacki, tłumacz, jeden z najważniejszych twórców Nowej Fali. Był też wybitnym tłumaczem literatury angielskiej, w latach 60. i 70. związany z poznańskim Teatrem Ósmego Dnia. Brat pisarki Małgorzaty Musierowicz, wuj pisarki i tłumaczki Emilii Kiereś, siostrzeniec bł. ks. Mariana Konopińskiego. Od lat 80. przebywał na emigracji w USA. Cierpiał na chorobę Parkinsona. Zmarł 26 grudnia 2014 r. Został pochowany 3 stycznia 2015 r. na cmentarzu Mount Auburn w Cambridge (Massachusetts).
Bogdan Borusewicz (ur. 1949 r.) – polityk i działacz opozycji demokratycznej w PRL, represjonowany już jako uczeń w roku 1968, członek KOR i KSS „KOR”, współzałożyciel związanych z KSS „KOR” gdańskich Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża (1978). Dał się poznać jako wybitny organizator. W 1980 r. główny organizator strajków sierpniowych, po wprowadzeniu stanu wojennego ukrywał się i kierował gdańskim podziemiem do 1986 r., poseł na Sejm I, II i III kadencji, polityk UD, UW, wiceminister spraw wewnętrznych i administracji, senator VI, VII, VIII, IX i X kadencji, marszałek Senatu czterech kadencji (2005–2015), w 2010 r. jako marszałek Senatu przez jeden dzień pełniący obowiązki prezydenta RP, od 2015 r. wicemarszałek Senatu.
Mirosław Chojecki (ur. 1949 r.) – chemik, pracownik Instytutu Badań Jądrowych, syn łączniczki AK Marii Stypułkowskiej-Chojeckiej ps. Kama, członek KOR i KSS „KOR”, w 1977 r. twórca i szef Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOWA, pierwszego i najważniejszego wydawnictwa drugiego obiegu. W roku 1980 więziony, w jego obronie odbywała się głodówka w Podkowie Leśnej w maju 1980 r. W 1981 r. wyjechał do Francji, gdzie zastał go stan wojenny, twórca emigracyjnego miesięcznika „Kontakt”. Po 1989 r. producent telewizyjny, kawaler Orderu Orła Białego.
Ludwik Cohn (1902–1981) – adwokat, radca prawny i działacz socjalistyczny, obrońca w wielu procesach politycznych. Od 1918 r. należał do Polskiej Partii Socjalistycznej. Od 1932 do 1936 r. przewodniczący Komitetu Centralnego OM Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, od 1934 do 1937 r. członek Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1947 r. aresztowany pod zarzutem działalności w konspiracyjnej PPS-WRN. W procesie przywódców WRN został w listopadzie 1948 r. skazany na pięć lat więzienia, utratę praw obywatelskich na dwa lata i przepadek całego mienia. Objęty amnestią i wypuszczony na wolność. W KOR znany z nienagannej elegancji w ubiorze i wypowiedziach.
ks. Zbigniew Kamiński (1900–1991) – duchowny katolicki, walczył jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. W 1923 r. ukończył Wyższe Metropolitalne Seminarium Duchowne w Warszawie i przyjął święcenia kapłańskie. Przed 1939 r. był prefektem Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Warszawie. W czasie II wojny światowej był kanclerzem Tajnej Kurii Polowej Armii Krajowej, kapelanem warszawskiego Kedywu. Uczestniczył w powstaniu warszawskim. Po wojnie przez wiele lat był duszpasterzem akademickim i rektorem akademickiego kościoła św. Anny w Warszawie, kościoła św. Kazimierza Sióstr Sakramentek na warszawskim Nowym Mieście. Do KOR wstąpił za namową Józefa Rybickiego.
Jan Kielanowski (1910–1989) – profesor zootechniki, twórca Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt PAN w Jabłonnie pod Warszawą, a następnie jego dyrektor przez 20 lat. Specjalista w zakresie chowu zwierząt. W 1960 r. został członkiem korespondentem, a w 1971 r. członkiem rzeczywistym PAN. Sygnatariusz Listu 59 przeciw zmianom w konstytucji, członek KOR i KSS „KOR”. Współorganizator niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych, od 1978 r. przewodniczący jego rady programowej. W 1975 r. przyjęty do działającej w podziemiu loży masońskiej „Kopernik”. W latach 1981–1986 jej wielki mistrz. W 1979 r. odrzucił propozycje Edwarda hr. Raczyńskiego objęcia po nim godności prezydenta na uchodźstwie.
Anka Kowalska (1932–2008) – poetka, prozaiczka i dziennikarka. W 1955 r. ukończyła polonistykę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Mieszkała przez większość życia w Warszawie. Jej najbardziej znaną powieścią była „Pestka”, na podstawie której w 1995 r. powstał film w reżyserii Krystyny Jandy. Anka Kowalska bardzo często redagowała komunikaty KOR.
Jacek Kuroń (1934–2004) – polityk, jeden z liderów opozycji demokratycznej w PRL, wielokrotnie więziony, w młodości członek PZPR i działacz ZMP, twórca harcerskiej drużyny walterowców. W latach 1965–1967 więziony za list do PZPR, w latach 1968–1971 za inspirowanie wydarzeń marcowych. W 1976 r. członek założyciel KOR, potem KSS „KOR”, uchodzący za nieformalnego przywódcę i rzecznika Komitetu, w jego mieszkaniu był telefon, na który wszyscy represjonowani mogli dzwonić; przy telefonie był stały dyżur. W latach 1980–1981 ekspert NSZZ „Solidarność”, internowany w latach 1981–1982. W latach 1982–1984 więziony z racji aktywności w KSS „KOR”, jedna z czterech osób, która w 1984 r. zasiadła na ławie oskarżonych w procesie KSS „KOR”, który jednak został przerwany po amnestii. Uczestnik obrad Okrągłego Stołu, poseł na Sejm w latach 1989–2001 (OKP. UD, UW), od 1989 r. minister pracy i polityki socjalnej w pierwszym niekomunistycznym rządzie Tadeusza Mazowieckiego, potem pełnił tę samą funkcję w rządzie Hanny Suchockiej (1992–1993), w 1995 r. kandydat na prezydenta RP. Kawaler Orła Białego.
Edward Lipiński (1888–1986) – ekonomista, profesor SGH i SGPiS, działacz PPS od 1906 r., w czasie II wojny światowej w porozumieniu z władzami konspiracyjnymi na czele Wyższej Szkoły Handlowej, w latach 1946–1948 prezes BGK, w latach 1948–1975 członek PZPR, sygnatariusz Listu 34 i listów przeciw zmianom w Konstytucji PRL (1975), członek założyciel KOR i KSS „KOR”, a także Towarzystwa Kursów Naukowych. Nestor KOR i KSS KOR”, w jego mieszkaniu odbywały się spotkania Komitetu, na I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ „Solidarność” wygłosił oświadczenie o samorozwiązaniu KSS „KOR”.
Jan Józef Lipski (1926–1991) – publicysta, krytyk i historyk literatury. Powstaniec warszawski, kluczowa postać dla opozycji demokratycznej w okresie PRL. Organizator Listu 34 w 1964 r., współzałożyciel KOR i KSS „KOR”. W Komitecie pełnił rolą łącznika między „starym” i „młodym” KOR-em. Członek zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Mazowsze. W 1982 r. powrócił z leczenia w Londynie do Polski na wieść o aresztowaniu działaczy KOR. Działacz socjalistyczny, w 1987 r. przewodniczący reaktywowanej PPS. Wieloletni przewodniczący pozostającej w podziemiu wolnomularskiej loży „Kopernik”. Senator I kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Odznaczony Orderem Orła Białego.
Antoni Macierewicz (ur. 1948) – represjonowany za udział w wydarzeniach marca 1968 r., w 1976 r. członek założyciel KOR, następnie w KSS „KOR”, jeden z liderów Komitetu i pomysłodawca jego utworzenia, szef grupy wydającej pismo „Głos” (od 1977 r.). W latach 1980–1981 doradca NSZZ „Solidarność”, w 1989 r. współzałożyciel Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, poseł I kadencji (1991–1993), minister spraw wewnętrznych w rządzie Jana Olszewskiego (1991–1992), głośne było wykonanie przez niego uchwały lustracyjnej Sejmu. Poseł III kadencji z list ROP (1997–2001) i IV kadencji z list LPR (2001–1905), od 2007 r. poseł PiS VI, VII, VIII, IX kadencji, w roku 2006 likwidator WSI, następnie szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego (2006–1907), potem m.in. szef parlamentarnego zespołu badającego katastrofę smoleńską, w latach 2015–2018 minister obrony narodowej.
Adam Michnik (ur. 1946) – jeden z liderów opozycji demokratycznej w PRL, w latach 60. jako student przedstawiciel „komandosów”, w jego obronie zwołano wiec na UW 8 marca 1968 r., więziony za inspirowanie wydarzeń marcowych, w latach 70. Sekretarz Antoniego Słonimskiego, od 1977 r. członek KOR i KSS „KOR”, internowany 1981–1982, więziony 1982–1984, odmówił wyjścia na wolność w zamian za deklarację nieangażowania się politycznego przez dwa lata, jedna z czterech osób sądzonych w przerwanym procesie KSS „KOR”. Więziony ponownie w latach 1985–1986, uczestnik obrad Okrągłego Stołu, poseł na Sejm X kadencji (1989–1991), od 1989 r. redaktor naczelny „Gazety Wyborczej”.
Halina Mikołajska (1925–1989) – polska aktorka i reżyserka. W czasie wojny występowała w krakowskim Teatrze Podziemnym Adama Mularczyka. Uczyła się w Państwowej Szkole Dramatycznej przy Starym Teatrze w Krakowie, którą ukończyła w 1947 r. Od 1950 r. mieszkała w Warszawie. Początkowo występowała w Teatrze Polskim, potem Teatrze Dramatycznym oraz Teatrze Współczesnym. Sygnatariuszka Listu 59. Niemal od początku członkini KOR, a następnie KSS „KOR”. Wielokrotnie nękana przez SB, która starała się wykorzystać jej wrażliwość. Spowodowało to u niej próbę samobójczą. Znalazła się wśród artystów, którzy nie mogli występować w radiu i w telewizji, a później także i w teatrze. Ostatnim jej mężem był pisarz Marian Brandys.
Piotr Naimski (ur. 1951) – polityk, biochemik, nauczyciel akademicki, działacz opozycji w okresie PRL, publicysta. W 1976 r. członek założyciel KOR, potem członek KSS „KOR”, związany z grupą pisma „Głos”, w 1992 r. wiceminister spraw wewnętrznych, a następnie szef Urzędu Ochrony Państwa, w latach 2005–2007 wiceminister gospodarki, poseł na Sejm VII i VIII kadencji, w latach 2015–2022 sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i pełnomocnik rządu do spraw strategicznej infrastruktury energetycznej. Kawaler Orderu Orła Białego.
Wojciech Onyszkiewcz (ur. 1948 r.) – historyk, działacz harcerski, represjonowany za udział w wydarzeniach marca 1968 r., w latach 70. komendant 1 WDH im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka”, od 1976 r. członek KOR i KSS „KOR”, związany z redakcją „Robotnika”, po 1989 r. dyrektor biura Komitetu Obywatelskiego.
Antoni Pajdak (1894–1988) – adwokat, działacz socjalistyczny i niepodległościowy. W czasie okupacji niemieckiej członek PPS-WRN i Krajowej Rady Ministrów. Od 1943 r. zastępca Delegata Rządu RP na Kraj. Aresztowany 27 marca 1945 r. przez NKWD, skazany w tzw. procesie szesnastu na pięć lat więzienia. W maju 1950 r. po odbyciu kary został zesłany na Syberię do Kraju Krasnojarskiego, gdzie pracował jako drwal. Po okresie uwięzienia w ZSRR wrócił do Polski w 1955 r.. Od 1956 do 1968 r. pracował jako adwokat w Warszawie.
Józef Rybicki (1901–1986) – filolog klasyczny, nauczyciel, oficer Armii Krajowej w stopniu kapitana, ps. Andrzej, dowódca Kedywu Okręgu Warszawa, uczestnik powstania warszawskiego, członek Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, więzień polityczny okresu stalinowskiego w latach 1945–1954, działacz środowisk antyalkoholowych, współzałożyciel KOR i KSS „KOR”, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari. W KOR uchodził za lidera „prawego skrzydła”, czasem spierał się z Jackiem Kuroniem.
Aniela Steinsbergowa z domu Berlinerblau (1896–1988) – polska prawniczka, społeczniczka i tłumaczka, adwokatka w wielu procesach politycznych i – po 1956 r. – rehabilitacyjnych (w 1968 r. pozbawiona prawa wykonywania zawodu), przed wojną działaczka PPS, współzałożycielka KOR i KSS „KOR”.
Adam Szczypiorski (1895–1979) – historyk, przed wojną działacz związkowy, poseł na Sejm II RP, współzałożyciel KOR i KKS „KOR”, ojciec pisarza Adama Szczypiorskiego, który ojca przyprowadzał na spotkania KOR. Jeden z dwóch członków Komitetu, który zmarł podczas jego istnienia.
Józef Śreniowski (ur. 1947 r.) – z wykształcenia socjolog i etnograf. Usunięty ze studiów za organizowanie strajku studenckiego na Uniwersytecie Łódzkim w marcu 1968 r. Wszedł do KOR w listopadzie 1976 r. razem z Bogdanem Borusewiczem; obaj byli członkami Komitetu spoza Warszawy. Członek redakcji wychodzącego w latach 1977–1981 poza cenzurą „Robotnika” (wraz z Henrykiem Wujcem), współautor (z Janem Lityńskim) opublikowanej w lipcu 1979 r. „Karty Praw Robotniczych”. W stanie wojennym internowany, uciekł z więzienia i ukrywał się przez ponad dwa lata, następnie więziony w latach 1984–1986. W 2006 r. odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Wacław Zawadzki (właśc. Józef Lewin-Łaski, 1899–1978) – literat, bibliofil, historyk, członek KOR i KSS „KOR”. Działacz PPS, za działalność w niej więziony przed I wojną światową w Cytadeli, ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. W okresie międzywojennym studiował historię oraz prowadził antykwariat wysyłkowy. W czasie II wojny światowej znalazł się w getcie warszawskim. Organizował tam tajne nauczania oraz kolportaż podziemnej prasy. W 1942 r. w getcie zginęła jego żona; on sam wraz z córką opuścił potajemnie getto w styczniu 1943 r. Po zakończeniu wojny nie powrócił do nazwiska rodowego, pozostając przy nazwisku wynikającym z dokumentów używanych w czasie okupacji. Od 1945 do 1948 r. był dyrektorem Spółdzielni Wydawniczej „Wiedza”. Należał do PPS (wydalony w 1948 r.), a w latach 1956–1967 do PZPR. Został usunięty z partii w związku z podpisaniem listu w obronie Leszka Kołakowskiego. Zmarł jako członek KSS „KOR”.
ks. Jan Zieja (1897–1991) – polski duchowny, działacz społeczny, tłumacz, publicysta i pisarz religijny, uczestnik wojny z 1920 r., obrony z września 1939 r., kapelan Szarych Szeregów i AK (ps. „Wojciech”, „Rybak”), uczestnik powstania warszawskiego, działacz opozycji demokratycznej w PRL, podpułkownik WP. W KOR i KSS „KOR” postać obdarzona ogromnym autorytetem, godził spory, m.in. między Jackiem Kuroniem i Józefem Rybickim.
- Członkowie KOR, którzy nie przystąpili do KSS „KOR”
-
Stefan Kaczorowski (1899–1988) – sekretarz generalny Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji w latach 1931–1934, członek Zarządu Głównego Stronnictwa Pracy w 1937 r., nestor przedwojennej chadecji, działacz opozycji demokratycznej w PRL, członek KOR, od 1977 r. uczestnik Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela.
Emil Morgiewicz (1940–2017) – działacz podziemnej organizacji Ruch, aresztowany w 1970 r. w przeddzień planowanego podpalenia Muzeum Lenina w Poroninie, w 1971 r. skazany na cztery lata więzienia, redaktor wydawanego przez Ruch podziemnego „Biuletynu”. Po wyjściu na wolność napisał krytyczny raport o sytuacji w polskim więziennictwie, wysłany do Amnety International i ponownie aresztowany pod zarzutem przekazywania za granicę fałszywych informacji mogących zaszkodzić PRL. Jako członek KOR wziął udział w rozmowach na temat powołania komitetu reprezentującego wszystkie stronnictwa opozycyjne. Od 1977 r. był uczestnikiem ROPCiO, redaktorem wydawanego przez ROPCiO pisma „Opinia”. W latach 80. w RFN, współpracował z ks. Franciszkiem Blachnickim, po 1990 r. pracownik Kancelarii Senatu.
Wojciech Ziembiński (1925–2001) – działacz niepodległościowy, po 1945 r. żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, w PRL organizator obchodów rocznic niepodległościowych, w 1976 r. członek założyciel KOR, od 1977 r. związany z ROPCIO, redaktor pisma „Opinia”. W 1995 r. inicjator pomnika „Poległym i Pomordowanym na Wschodzie”.
- Nowi członkowie KSS „KOR” od października 1977 roku
-
Seweryn Blumsztajn (1946) – dziennikarz, był członkiem Hufca Walterowskiego, uczestnik wydarzeń marcowych 1968 r., współorganizator wiecu w Warszawie, aresztowany i skazany na karę dwóch lat pozbawienia wolności, zwolnienie uzyskał w lipcu 1969 r. na mocy amnestii. W latach 1964–1968 studiował ekonomię polityczną na Uniwersytecie Warszawskim. W 1974 r. został absolwentem Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Od 1976 r. współpracował z KOR, potem był członkiem KSS „KOR”. Był redaktorem „Biuletynu Informacyjnego «KOR»”. Po powstaniu „Solidarności” współorganizował Agencję Prasową „S”, redagował związkowe pisma („AS” oraz wydawany w trakcie I Krajowego Zjazdu Delegatów „Głos Wolny”). W październiku 1981 r. wyjechał do Francji w sprawie odbycia spotkań organizowanych przez tamtejsze związki zawodowe, tam zastał go stan wojenny. Na wiadomość o jego ogłoszeniu założył w Paryżu Komitet Koordynacyjny Solidarności i kierował nim do 1984 r. (formalnie była to następnie filia brukselskiego Biura Koordynacyjnego „Solidarności” za Granicą, w praktyce w pełni autonomiczna), w latach 1982–1985 był redaktorem naczelnym pisma „Bulletin d’Information du Comité Solidarité à Paris”. W 1985 r. został deportowany z lotniska Okęcie, gdy próbował wrócić do Polski. Od 1989 r. związany z redakcją „Gazety Wyborczej”.
Konrad Bieliński (ur. 1949) – matematyk, w 1973 r. uczestnik protestów przeciw zjednoczeniu organizacji młodzieżowych, od 1976 r. współpracownik KOR, od 1977 r. członek KSS „KOR”, jeden z twórców wydawnictwa NOWa. W 1980 r. podczas strajku w Stoczni Gdańskiej redaktor biuletynu „Solidarność”, w 1981 roku szef pisma „Niezależność” Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność”, internowany w stanie wojennym, w latach 80. autor organizowanych przez podziemie systemu badania frekwencji wyborczej, w latach 1992–2000 w zarządzie Fundacji im. Stefana Batorego.
Andrzej Celiński (ur. 1950) – polityk i socjolog. Był uczestnikiem wydarzeń marca 1968, za co został relegowany ze studiów socjologicznych. Jako instruktor harcerski działał w 1 WDH „Czarna jedynka” oraz w tzw. Gromadzie Włóczęgów. W latach 1976–1977 był współpracownikiem KOR, następnie członkiem KSS „KOR”. Od 1977 r. był organizatorem tzw. Latającego Uniwersytetu, a od 1978 r. sekretarzem Rady Programowej Towarzystwa Kursów Naukowych, odpowiedzialnym za działalność TKN. W latach 1980–1981 sekretarz Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność” oraz szef gabinetu Lecha Wałęsy. W stanie wojennym internowany. W latach 1989–1990 był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie oraz uczestnikiem obrad Okrągłego Stołu. Od 1989 do 1993 r. był senatorem I i II kadencji związanym z Obywatelskim Klubem Parlamentarnym, ROAD, potem z Unią Demokratyczną. W latach 1993–1994 wiceprzewodniczący UD. Z ramienia UD i następnie Unii Wolności zasiadał w Sejmie II kadencji. W 1996 r. wystąpił z UW. W 1999 r. związał się z Sojuszem Lewicy Demokratycznej, do 2004 r. był wiceprzewodniczącym partii, następnie w Socjaldemokracji Polskiej. Poseł IV kadencji (2001–2005) i VI kadencji Sejmu (2007–2011), W latach 2001–2002 minister kultury w rządzie Leszka Millera, w latach 2012–2015 przewodniczący Partii Demokratycznej.
Jan Lityński (1946–2021) – matematyk, związany z grupą „komandosów”, uczestnik wydarzeń w marcu 1968, więziony w latach 1968–1969, współpracownik KOR, od jesieni 1977 r. członek KSS „KOR” i członek redakcji „Robotnika”, po 1980 r. działacz NSZZ „Solidarność”, doradca Zarządu Regionu w Wałbrzychu, internowany w stanie wojennym, w 1982 r. aresztowany, miał być sądzony w procesie KSS „KOR”, ale w 1983 r. nie powrócił z przepustki z więzienia. Uczestnik obrad Okrągłego Stołu, w latach 1989–2001 poseł na Sejm X, I, III i III kadencji kolejno z ramienia Komitetu Obywatelskiego (OKP), UD i UW, członek władz UW, w 1998 r. współautor ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, w latach 2010–2015 doradca prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. Utopił się, ratując własnego psa.
Zbigniew Romaszewski (1940–2014) – doktor nauk fizycznych, polityk, od 1976 r. współpracownik KOR, w 1977 r. wraz z żoną Zofią kierował Biurem Interwencyjnym KOR, dokumentującym represje i niosącym pomoc ich ofiarom, od jesieni 1977 r. członek KSS „KOR. Na przełomie 1979 i 1980 r. zakładał Komitet Helsiński, organizację nadzorującą wprowadzanie w życie postanowień KBWE. Pod jego redakcją Komitet Helsiński opublikował „Raport Madrycki”, omawiający stan przestrzegania praw człowieka w PRL, w oparciu o konkretne, zarejestrowane przez Biuro Interwencji, przypadki łamania prawa. W latach 1980–1981 kierował Komisją Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność”, został wybrany do prezydium zarządu Regionu Mazowsze związku, a następnie do Komisji Krajowej. W stanie wojennym początkowo uniknął internowania, zasiadał w podziemnych władzach Regionu Mazowsze i kierował podziemnym Radiem Solidarność, w 1982–1984 więziony, skazany wraz z żoną w procesie Radia Solidarność (1983 r.), w 1984 r. sądzony w procesie czterech członków KSS „KOR”. W latach 1989–2011 senator I, II, III, IV, V, VI i VII kadencji. Był wybierany kolejno jako kandydat bezpartyjny z rekomendacji Komitetu Obywatelskiego (1989), jako kandydat niezależny (1991), a następnie z ramienia NSZZ „Solidarność” (1993), Ruchu Odbudowy Polski (1997), Bloku Senat 2001 (2001) oraz Prawa i Sprawiedliwości (2005, 2007). W latach 2007–2011 wicemarszałek Senatu VII kadencji w 1992 r. szef Komitetu ds. Radia i Telewizji. Kawaler Orderu Orła Białego.
Henryk Wujec (1940–2020) – fizyk, polityk i działacz opozycji demokratycznej w PRL, organizator akcji pomocy represjonowanym uczestnikom wydarzeń czerwca 1976 r., członek KSS „KOR”, członek władz NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze oraz członek Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, więzień polityczny 1982–1984, w 1984 r. sądzony w przerwanym procesie KSS „KOR”, członek i sekretarz Komitetu Obywatelskiego, uczestnik obrad Okrągłego Stołu, sekretarz OKP. Znany z ogromnej pracowitości i niespożytej energii. Poseł na Sejm X, I, II i III kadencji (1989–2001), kolejno w Obywatelskim Klubie Parlamentarnym, a także klubach UD i UW, w latach 1999–2000 sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi z rekomendacji UW. W latach 2010–2015 doradca prezydenta RP Bronisława Komorowskiego ds. społecznych. Pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.
Leszek Kołakowski (1927–2009) – filozof zajmujący się głównie historią filozofii, historią idei oraz filozofią religii, eseista, publicysta i prozaik. W młodości propagator idei komunistycznych i marksista, w 1966 r. usunięty z PZPR, po 1968 r. zmuszony do emigracji, od 1977 r. członek KOR i KSS „KOR”, przedstawiciel Komitetu za granicą. Kawaler Orderu Orła Białego.
Maria Wosiek (ur. 1935 r.) – z wykształcenia teatrolog, pracowała w Instytucie Sztuki PAN i na KUL-u, gdzie wykładała historię teatru, od 1957 r. członek warszawskiego KIK, od jesieni 1977 r. członek KSS „KOR” i członek Komisji Redakcyjnej zajmującej się redagowanie Komunikatów KSS „KOR”. W stanie wojennym internowana, w 2006 r. została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
- Członek KSS „KOR” od maja 1978 roku
-
Jerzy Ficowski (1924–2006) – poeta, eseista, autor tekstów piosenek, prozaik, tłumacz (z hiszpańskiego, romskiego, rosyjskiego, niemieckiego, włoskiego, francuskiego, rumuńskiego i jidysz, żołnierz Armii Krajowej ps. „Wrak”, uczestnik powstania warszawskiego, walczył w pułku „Baszta” znawca folkloru żydowskiego i cygańskiego. W latach 1948–1950 wędrował razem z taborem cygańskim. Przełożył i opublikował pieśni cygańskiej poetki Papuszy. Był znawcą ludowej poezji żydowskiej. Od 1960 r. pisał też teksty piosenek, które zyskały popularność, m.in. „Jadą wozy kolorowe”. Gdy w 1975 r. podpisał list 59, został objęty zakazem druku do 1980 r. Został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski w 2004 r.
- Członkowie KSS „KOR” od października 1978 roku
-
Wiesław Kęcik (ur. 1946) – w 1965 r. wstąpił do zakonu jezuitów, ukończył studia filozoficzne w Wyższej Szkole Filozoficzno-Pedagogicznej oo. Jezuitów w Krakowie, ale ostatecznie opuścił zakon w 1970 r. W maju 1970 r. został członkiem organizacji Ruch. Brał udział w przygotowaniach do podpalenia Muzeum Lenina w Poroninie, został aresztowany w przeddzień akcji, 20 czerwca 1970 r. i następnie skazany na karę 3,5 roku pozbawienie wolności, którą odbył w całości. Od 1976 r. wraz żoną Marzeną Górszczyk (również skazaną za udział w organizacji Ruch), współpracował z KOR. Od 1978 r. wspierał powstające Komitety Samoobrony Chłopskiej, został członkiem KSS „KOR” odpowiedzialnym za tematykę chłopską, redagował drugoobiegowe pismo „Placówka”, był najważniejszym łącznikiem pomiędzy niezależnymi grupami chłopskimi a warszawska opozycją. We wrześniu 1980 r. był jednym z organizatorów Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników (od października 1980 r. pod nazwą NSZZ Rolników „Solidarność Wiejska”) i następnie doradcą komitetu założycielskiego związku. Od grudnia 1980 r. razem z żoną wydawał pismo „Solidarność Wiejska”. Po zjednoczeniu wielu niezależnych organizacji rolniczych i powstaniu w marcu 1981 r. Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych „Solidarność” był doradcą tego związku. Internowany w stanie wojennym, potem na emigracji.
Jerzy Nowacki (ur.1952) – w latach 1972–1977 studiował polonistykę na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w czasie studiów był aktorem Teatru Ósmego Dnia, od 1976 r. współpracownik KOR, w listopadzie 1977 r. sygnował deklarację założycielską Studenckiego Komitetu Solidarności w Poznaniu. W październiku 1978 r. został członkiem KSS „KOR”, w czerwcu 1980 r. zrezygnował z członkostwa w KSS „KOR”, rezygnację tę Komitet przyjął do wiadomości w lipcu tegoż roku. Według informacji zachowanych w archiwum IPN przyczyną odejścia z Komitetu była złożona przez SB propozycja zaprzestania prześladowań w zamian za ograniczenie działalności opozycyjnej. Od sierpnia 1980 r. zaangażował się w działalność NSZZ „Solidarność”, od listopada 1981 r. był członkiem Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego w Poznaniu, a następnie Zarządu Regionu Wielkopolska. W grudniu 1981 r. internowany, a według zachowanych dokumentów SB 24 grudnia 1981 r. zarejestrowany jako tajny współpracownik SB, ps. Stanisław Brzozowski. On sam zawsze zaprzeczał współpracy. Z internowania został zwolniony w maju 1982 r. W 1986 r. wyjechał do Francji, od 1987 r. był redaktorem naczelnym pisma „Kontakt”. W 1990 r. powrócił do Polski i podjął pracę w Oddziale Poznańskim TVP.
- Członek KSS „KOR” od marca 1980 roku
-
Ewa Milewicz. (ur. 1947 r.) – prawniczka i dziennikarka, w 1970 r. skończyła studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W 1968 r. w okresie wydarzeń marcowych brała udział w studenckich wiecach. W drugiej połowie lat 70. współpracowała z KOR i z wydawnictwem NOWa. Zajmowała się kolportażem pism drugiego obiegu. W sierpniu 1980 r. przebywała w Stoczni Gdańskiej, pisywała w strajkowym biuletynie. Pracowała następnie w Agencji Filmowej przy NSZZ „Solidarność”. W stanie wojennym w jej mieszkaniu zorganizowano punkt kontaktowy dla osób ukrywających się. Współpracowała z „Tygodnikiem Mazowsze”. W 1989 r. została członkinią redakcji i publicystką „Gazety Wyborczej”. Jest autorką terminu „falandyzacja prawa”. W dzieciństwie przeszła polio, co skutkowało problemami z poruszaniem się i koniecznością korzystania z kul lub wózka inwalidzkiego.
Rok Edwarda Lipińskiego w SGH, artykuł w Gazecie SGH – życie uczelni
Burzliwe życie Edwarda Lipińskiego, ARTYKUŁ W GAZECIE SGH – ŻYCIE UCZELNI