W badaniu przeanalizowano funkcjonujące w poszczególnych krajach Europy Środkowo-Wschodniej (CEE) rozwiązania w zakresie podatków dochodowych na przestrzeni blisko 30 lat. W trakcie tak długiego okresu czynnikami, które wpłynęły na systemy podatkowe państw CEE, były: różne ścieżki ich transformacji, gruntowne reformowanie systemu finansów publicznych, członkostwo w Unii Europejskiej i konieczność harmonizacji podatków, kryzys finansowy, międzynarodowa mobilność kapitału, międzynarodowa konkurencja podatkowa, silna presja fiskalnych i krótkookresowych potrzeb budżetu państwa.
We wszystkich badanych krajach przeprowadzano reformy podatkowe mające na celu dostosowanie ustawodawstwa podatkowego do współczesnego poziomu ich rozwoju społeczno-gospodarczego. Szczegółowa charakterystyka rozwiązań w poszczególnych krajach potwierdziła, iż obecny system podatków bezpośrednich w państwach CEE to w zasadzie zróżnicowane krajowe systemy podatkowe.
Zwróćmy uwagę chociażby na:
- przyjęcie odmiennych fundamentalnych zasad opodatkowania: opodatkowanie zysków (dochodów) wypracowanych versus opodatkowanie zysków wypłaconych właścicielom (systemy estoński czy łotewski);
- zróżnicowane związki między prawem bilansowym a prawem podatkowym (związek między dochodem podatkowym a zyskiem bilansowym, różnice trwałe, różnice przejściowe);
- przyjęcie odmiennych zasad dotyczących momentu powstania przychodów / kosztów podatkowych: zasada memoriału versus zasada kasowa;
- przyjęcie zróżnicowanych zasad kalkulacji podstawy opodatkowania (np. definicja kosztów uzyskania przychodów, zakres wyłączeń, korekty przez ceny transferowe, system odliczeń).